Color Conservation
Please select a page for the Contact Slideout in Theme Options > Header Options

Projecten

Voor

Na

Kleurhistorisch onderzoek en advies wandafwerking Hervormd Burgerweeshuis Rotterdam.

De kleuren en hun verhaal in het Hervormd Burgerweeshuis Rotterdam, kleurhistorisch onderzoek en advies wandafwerking.

Historische context
Het Hervormd Burgerweeshuis is rond 1762 gebouwd als woonhuis. Tot die periode werden op grote schaal wandtapijten en goudleer als behangsels toegepast en raakt in de loop van de 18de -eeuw het bepleisteren van muren volledig uit de mode. Uit het archief is bekend dat ook in de kamers aan de Voorhaven gobelins (geweven wandtapijten) en goudleer hebben gehangen. De raggels aan het metselwerk voor het bevestigen van de betengeling waren hiervoor nog aanwezig. In 1880 zijn de gobelins en het goudleer verkocht om de uitbouw voor het weeshuis te bekostigen. De lambrisering in het Burgerweeshuis is van latere datum, maar het is aannemelijk dat het goudleer en de gobelins in een betimmering waren opgenomen.

De wandbekleding
Een van de belangrijkste kenmerken van interieurs in deze periode is de eenheid. Vanaf de tweede helft van de 17de -eeuw streefde men naar samenhang en dit heeft zich de gehele 18de -eeuw voortgezet. Het toepassen van een zorgvuldig geselecteerde wandbekleding in de oude vertrekken aan de Voorhaven, doet recht aan deze historische visie.

Voor de wand met dubbele paneeldeur is gekozen voor een Italiaanse wandbekleding uit de Colony Wallpaper Collection. Deze collectie is geïnspireerd op historische ontwerpen uit archieven gecombineerd met moderne materialen. Deze wandbekleding trekt alle kleuren in de ruimte naar elkaar toe en schept evenwichtig en eenheid. De drager heeft een structuur waardoor het effect van een geweven patroon wordt verkregen zoals de uitstraling van een traditioneel wandtapijt. Door de bekleding juist op deze wand toe te passen zijn de deuren in een historische context geplaatst, een eerbetoon aan een van de oudste onderdelen van het voormalig woonhuis. De muur met dubbele deur fungeert als het ware als een historisch statement.

Kleurhistorisch onderzoek
In juli 2016 is kleurhistorisch onderzoek verricht. Het eerste afwerkstadium in de oude vertrekken is een crèmekleurige grondering met daarop een grijze voorbewerkingslaag en een donkergroene afwerkverflaag die het pigment groene aarde bevat. Deze kleur is gereconstrueerd. Op de later gedateerde lambrisering in de voorkamer is gekozen voor een afwijkende kleur die past in het kleurbeeld. Deze latere wijziging in het interieur wordt op deze manier benadrukt en geeft een moderne uitstraling.

In de gang is het 18de –eeuwse pigment Pruisisch blauw aangetroffen. Ook deze kleur is gereconstrueerd evenals de koele grijstonen op het fraai gedecoreerde stucwerk. Op de voordeur is een nieuwe eikenhout imitatie aangebracht die verwijst naar de 19de –eeuwse afwerking toen het woonhuis de functie van een weeshuis kreeg. Ook het nieuwbouw gedeelte waarvoor de Rotterdamse architect Cornelis Hoogeveen in 1923 opdracht kreeg voor de uitbreidingsplannen, is in de oorspronkelijke kleurstelling teruggebracht. Enkele paneeldeuren zijn gereconstrueerd en de terazzo vloer is hersteld. De verlichting is geleverd door Art deco Style & Light.

Het project is uitgevoerd in opdracht van Stadsherstel Historisch Rotterdam N.V.

Voor

Na

Afname van overschilderingen in Assendelft

In 2015 zijn de kruiswegstaties in de St. Odulphuskerk in Assendelft gerestaureerd. Deze veertien staties zijn in 1887 geschilderd door Jan Bleys (1868-1952), zoon van de architect Adrianus Cyriacus Bleys (1842-1912) die in 1887 verantwoordelijk was voor de nieuwe bouw van de kerk. De in olieverf geschilderde staties zijn kenmerkend voor deze kunstperiode waarin men veel experimenteerde met nieuwe materialen.

De kruiswegstaties zijn op leisteen geschilderd in terughoudende tonen afgestemd op de architectuur. Het gebruik van een zuigende ondergrond zoals leisteen, zorgt ervoor dat het bindmiddel van de olieverf inzinkt waardoor de schildering mat van karakter wordt. Dit effect was wenselijk wanneer bijvoorbeeld het uiterlijk van een fresco of muurschildering nagestreefd werd, iets dat heel gangbaar was in deze periode. Ook typerend voor de monumentale wandkunst is de saamhorigheid met de architectuur.

Niet alleen de kleuren, maar ook de glansgraad en ‘rauwheid’ van het materiaal zijn allemaal op elkaar afgestemd. De staties vormen tezamen met de architectuur en materiaal van het gebouw één ensemble. Zo zijn ook alle kopse kanten van de leistenen in aarderood geschilderd. Deze kleur komt terug in decoratieve randen en omkaderingen in de bakstenen muren door de gehele kerkzaal.

De kleuren die Bleys voor het werk heeft gebruikt, sluiten dus aan bij de kleuren van de architectuur. De stijl en de kleurovereenkomsten met de architectuur zijn typerend voor monumentale kunstwerken uit de late 19e eeuw, begin 20e eeuw.

Door misinterpretatie van deze kunststroming zijn tijdens de eerste restauratie keuzes gemaakt waardoor de waarde en stijl van deze kunst uit het oog is verloren. Zo was aangenomen dat de kleuren vervaagd zouden zijn waardoor de staties grauw oogden. De kruiswegstaties zijn vervolgens geheel overschilderd in felle kleuren.

Deze overschilderingen zijn door mij in 2015 weer ongedaan gemaakt. Hiervoor is een speciale oplosmiddel gel samengesteld. Hoewel de staties niet geheel schadeloos zijn gebleven, was de overschildering redelijk goed af te nemen. Het verwijderen geschiedt met de uiterste zorg en met chemicaliën waarvan getest is dat het de originele olieverflaag ongedeerd laat. Daarna is heel terughoudend geretoucheerd en alleen daar waar originele verf verloren is gegaan. De intenties van de kunstenaar worden te allen tijden gerespecteerd zodat het cultureel erfgoed voor de toekomst bewaard zal blijven.

 

Voor

Na

Restauratie Jugendstil kamer

Voor een particuliere opdrachtgever heb ik een kamer met prachtige Jugendstil schilderingen op plafond en deurpanelen gerestaureerd. De schilderingen waren in slechte conditie. De verflaag was gedelamineerd (losgelaten) van de houten drager waardoor het hele oppervlak was bedekt met losse verfschollen. Ook waren vanwege krimp en uitzetting van het hout de deurpanelen gescheurd.

De losse verf is geconsolideerd (opnieuw gehecht met de drager) en de panelen weer met elkaar verlijmd. De naad is gevuld en op niveau gebracht, waarna deze op kleur zijn geretoucheerd, evenals de lacunes die waren ontstaan doordat enkele losse verfschollen verloren zijn gegaan. De kastdeuren, de entreedeur en het plafond zijn in ere hersteld.

Voor

Na

Kleurhistorisch onderzoek kruiswegstaties ’s Heerenberg

Voorafgaand aan de restauratie is in mei 2013 kleurhistorisch onderzoek verricht aan de wit geschilderde terracotta afbeeldingen in de kruiswegstaties. In de loop der jaren zijn, vanwege onderhoud of om het op te frissen, diverse nieuwe verflagen aangebracht, waardoor de staties nu zijn bedekt met een dik verflagenpakket. De onderzoeksvraag was: zijn de afbeeldingen altijd beschilderd geweest en zo ja, in welke kleurstelling. Op verschillende plaatsen in het verflagenpakket zijn met een chirurgische scalpel vensters gemaakt om zo de originele kleurafwerking vrij te leggen en te kunnen onderzoeken. Ook zijn er minuscule verfmonsters genomen om de verflaagopbouw onder de microscoop te kunnen bestuderen.

De verfmonsters zijn ingebed in een polyester hars waarna dit harsblokje aan de kopse kant werd geslepen zodat een verfdwarsdoorsnede van de verflagen ontstond. Zo kon iedere verflaag onder de microscoop worden bestudeerd middels opvallend gepolariseerd licht, ultraviolet-licht en gereflecteerd licht. In het archief van de Duitse Jezuïeten in München zijn tevens zwart-wit foto’s aangetroffen. Middels het microscoop onderzoek, het archiefonderzoek en het kleuronderzoek in situ, kon worden bevestigd dat de staties in originele verschijning gedeeltelijk verguld zijn geweest met een laagje bladgoud.

Alle halo’s en een gedeelte van de achtergrond waren oorspronkelijk verguld. Voor elke kruiswegstatie zijn van deze vondst reconstructies gemaakt. Ik heb geadviseerd over het terugbrengen van de verguldingen en heb daarbij werktekeningen gemaakt, zodat de staties weer in hun oorspronkelijke glorie te bewonderen zijn. Lees meer: www.berghapedia.nl

Voor

Na

Rijksmonumentaal pand aan de Schiekade in Rotterdam

Voor het Rijksmonumentale pand aan de Schiekade in Rotterdam, kregen wij de opdracht om een psychologenpraktijk in te richten. Het pand is gebouwd in 1896 naar ontwerp van de Rotterdamse architect P.G. Buskens. Het kleurhistorisch onderzoek aan het interieur en exterieur in opdracht van Stadsherstel Historisch Rotterdam eerder dat jaar, is de basis geweest voor het advies. De nieuw gestucte wanden zijn in een warm grijs geschilderd en past bij het historisch aangetroffen palet van grijsgeel en grijsgroen. Alleen een set fauteuils met bijzettafel en een bureau waren in de praktijk, bestaande uit drie kamers, aanwezig. Na het inventariseren van de wensen hebben wij een ontwerp gemaakt met als resultaat heel verschillende kamers.

In de voorkamer zijn lichte kleuren, een sober, strak en moderne sfeer de inspiratie geweest. De strakke zwevende kastenwand is in de kleur van de muur geschilderd. Een gravure uit 1844 van Marinus Kuytenbrouwer is op twee panelen gedrukt en vormt de decoratie in de zithoek. De gravure toont op de voorgrond een boom met een kronkelend pad dat aan de horizon verdwijnt.

Er is een vrouw te zien die het pad beloopt en iets op haar rug sjouwt. De prent kan een symbolische verwijzing zijn naar het levenspad en het dragen van een last op de rug. Een toepasselijke prent voor de psychologenpraktijk die bovendien past in het negentiende-eeuwse pand. De randen van de panelen zijn felrood geschilderd en zijn het subtiele kleuraccent in de strakke ruimte. Het komt ook terug in snoeren van de lampen.

De achterkamer is huiselijk ingericht. Een antieke ladekast en een vloerkleed met stilleven van bloemen zorgen voor de sfeer in deze ruimte. Voor de schoorsteenmantel is gekozen voor een moderne zijde-imitatiebehang, een stofuitdrukking die past in de historische tijd van eerlijke en natuurlijke materialen. Het patroon is subtiel en speelt met de mooie lichtinval in de kamer.

 

Voor

Na

Kleurhistorisch onderzoek Stadsvilla

Voor de monumentale stadsvilla is kleurhistorisch onderzoek verricht aan het exterieur, om zo de historische kleurstelling te achterhalen en op basis daarvan een kleuradvies te presenteren. De villa is gebouwd in 1910 naar ontwerp van architect Albertus Margry (1857-1911). In het voorjaar van 2019 zijn verfmonsters genomen en zijn er stratigrafieën gemaakt. Aan de gevel zijn lange tijd blauw en wit de hoofdkleuren, maar oorspronkelijk was dat crème en olijfgroen. Een prachtige kleurstelling die past bij het pand en de toegepaste siertegels en baksteen van het huis. De historische kleurstelling is door schildersbedrijf Jan Jonker hersteld. De latere overschilderingen op de gemetselde spatrand en de rollagen boven de vensters, zijn verwijderd.

Voor

Na

Interieurschilderingen en kleurhistorisch onderzoek koopmanshuizen

Aan de Rotte staan, tussen de nieuwbouw uit 1980, koopmanshuizen die dateren uit circa 1700. De panden staan bekend als ‘de oudste huisjes van Rotterdam’ en overleefden vier sloopvergunningen en het bombardement van 1940. De exterieurs zijn vrij eenvoudig, maar de interieurs zijn gedecoreerd met zeldzame plafond- en muurschilderingen, een rijk gedecoreerde schoorsteen van Braziliaans palissanderhout en een trappenhuis in rococostijl.

Er is een aantal keer onderzoek gedaan naar de achttiende eeuwse panden, maar een diepgaand en samenhangend onderzoek naar de interieurschilderingen heeft nog niet eerder plaatsgevonden. In opdracht van Stadsherstel Historisch Rotterdam N.V. en de Stichting Rotterdamse Salon is in december 2019 een bouwhistorisch onderzoek uitgevoerd door Flexus AWC in samenwerking met Nora Schadée, René van der Schans en Jojanneke Clarijs. Clarijs heeft haar onderzoek toegespitst op de kunsthistorische en iconografische analyse en waardering van de inerieurschilderingen. Stilistisch worden de schilderingen in de rococo ingedeeld. In haar rapportage heeft zij een aanbeveling opgenomen om de schilderingen materiaaltechnisch te onderzoeken. Hierdoor kan de kunsthistorische datering worden bevestigd of juist weerlegd.

In samenwerking met onderzoeker Luc Megens van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heb ik in het najaar van 2020 vervolgens het materiaaltechnisch onderzoek aan de interieurschilderingen uitgevoerd. Middels Röntgenfuorescentiespectrometrie (XRF) zijn de decoratieve interieurschilderingen in situ onderzocht. Van enkele locaties in de voorstelling zijn minuscule verfmonsters genomen waarvan de pigmentsamentelling middels optische microscopie en Scanning Elektronen Microscopie met Energiedispersieve Röntgenanalyse zijn bestudeerd. Van bepaalde pigmenten is de datering door middel van ontdekking, gebruiksspanne en vervanging door modernere pigmenten bekend.

Kleurhistorisch onderzoek

Voorafgaand aan de schilderwerkzaamheden van het exterieur heb ik in juni 2019 ook kleurhistorisch onderzoek (KHO) verricht. Middels KHO kan worden achterhaald welke kleuren vroeger achtereenvolgens gebruikt zijn.

De gevel van het koopmanshuis heeft een achttiende eeuws voorkomen, maar er zouden volgens het bouwhistorisch onderzoek geen originele houten onderdelen meer aanwezig zijn. Kleurhistorisch onderzoek aan het exterieur heeft deze aanname bevestigd. Zowel in situ als onder de microscoop zijn de verflagen bestudeerd. In alle dwarsdoorsnedes van de verfmonsters is het negentiende eeuwse pigment zinkwit als eerste afwerking aangetroffen. Tijdens de voorgaande restauratie is het historische verflagenpakket weggeschuurd of zijn de meeste onderdelen vervangen. Op basis van de bevindingen uit het kleurhistorisch onderzoek kan dus geen achttiende eeuws kleurvoorstel worden geadviseerd en gereconstrueerd. Het kleuradvies voor het exterieur is daarom gebaseerd op literatuurstudie over welke pigmenten in die periode voor handen waren en welke kleurtrends voor het exterieur heersten.

Alle onderzoeken worden door Anja Berkelaar van de Rotterdamse Salon in een toekomstig boek verzameld.